Тематические дни в учреждении дошкольного образования

Как рассказать детям о войне

Каждый год наша Родина погружается в атмосферу единства и сплоченности. Праздник Победы – хороший повод рассказать детям о войне. Для современных родителей годы с 1941 по 1945 – это время, которое у многих забрало бабушек, дедушек, прабабушек или прадедушек. В один день закончилось детство у тех, кому мы обязаны своим детством. Наши родители делились с нами воспоминаниями, а мы должны передать эстафету памяти последующему поколению. Своеобразная консультация для родителей поможет подобрать правильные слова.

ЗАЧЕМ РАССКАЗЫВАТЬ ДЕТЯМ О ВОЙНЕ?

События прошлого века уходят все дальше в историю, и услышать о Великой Отечественной войне из первых уст сейчас почти невозможно. Подвиги прошлого живут благодаря воспоминаниям. Если не передавать историю своим детям, Великая Отечественная война останется на страницах учебников как исторический факт, и не более. Мамы и папы стараются всесторонне развивать детей до школы, давая им знания в самых разных областях. Нельзя забывать про взращивание патриотизма. Детям интересно будет узнать о стране, о войне, о подвигах, благодаря которым мы сейчас живем. Родители, бабушки, дедушки, педагоги детских садов и развивающих центров должны посвящать детей в эту тему, воспитывать в них любовь к Родине, прививать знание истории и военных событий с малых лет.

С ЧЕГО НАЧАТЬ РАЗГОВОР?

Беседа на такую взрослую тему, как война, требует подходящего момента. Поговорить можно в преддверии праздника 9 Мая, а заодно пояснить, что это за день, что он значит для страны, рассказать о подготовке к параду, об украшении города к празднику. Ребенок сам может натолкнуть родителя на разговор. У дошкольника к 5 годам возникает много вопросов обо всем на свете, поэтому когда-нибудь он спросит, есть ли бабушки и дедушки у мамы и папы, где они живут, как они выросли. Это подходящая ситуация для разговора о трудном детстве детей того времени, о том, что многие мамы и папы никогда не видели своих бабушек и дедушек. О войне должны знать дети любого пола. Война — это целый период из жизни мужчин и женщин, мальчиков и девочек. Это героизм и самоотверженность дедов, отцов, сыновей и братьев, но вместе с тем – крепость духа, забота и стойкость бабушек, матерей, дочерей, сестер. Такие разговоры дают возможность рассказать об истинных образах героев, а не тех, что пропагандируют современные мультфильмы.

ПОЧЕМУ НАЧАЛАСЬ ВОЙНА

У детей все просто: в «войнушке» все делятся на хороших и плохих. В мире взрослых все гораздо сложнее. Ребенку нужно объяснить, что войны начинаются из-за желания правителей государств захватить чужие богатства, природные ресурсы. Говоря о войне 1941-1945 гг., можно рассказать, что фюрер Германии Адольф Гитлер захотел уничтожить целые народы только потому, что посчитал свою нацию лучше. Он хотел установить фашистский режим во всем мире и сделать остальных людей рабами, обслугой своего народа. Даже в своей стране фашисты убивали людей, потому что у них была другая национальность. Многие страны не смогли сопротивляться Германии и сдались. Наша страна была гораздо больше, чем сейчас, и называлась Советским Союзом. В Союз входило много маленьких стран, люди имели разные национальности, но относились друг к другу так, будто они — одна большая семья. Гитлер предательски напал на Советский Союз, когда этого никто не ожидал. Люди спали в своих кроватях, но в один момент их жизнь изменилась, а для многих — оборвалась. Гитлер ожидал быструю капитуляцию, но он не догадывался, что советские люди будут до конца сражаться за свою свободу, а многие умрут за нее.

КАК РАССКАЗАТЬ ДЕТЯМ О ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЕ

Рассказать о войне могут близкие родственники ребенка. Если малыш посещает детский сад, то к празднику 9 Мая он познакомится с этой темой там. В младших группах дети слушают стихи и рассказы на военную тему, а детки постарше сами принимают участие в утренниках и концертах, надевают детскую форму — копию военной формы тех лет, учат стихи, песни, поздравляют ветеранов на параде.

Родителям нужно поддерживать «волну», а не возлагать эту сложную тему только на воспитателей. Детей можно приобщать к изучению Великой Отечественной войны разными способами:

посещать с ребенком вечный огонь, аллею славы, памятники героям в своем городе; ходить на парад Победы 9 мая;

просить бабушек и дедушек, родившихся в военные или послевоенные годы, рассказать о своих воспоминаниях из детства;

показывать награды своих родственников в войне, показать фронтовые письма, фотокарточки, если они сохранились;

делать с детьми поделки к празднику Победы для утренника в детском саду или для своих родных;

читать книги о войне.

Детская литература подойдет для первого знакомства с образами войны. Читать книги на эту тему можно уже с трех лет. Малыш еще мал, он не поймет всех ужасов того времени, но это пока и не нужно. После пяти лет дети уже более осознанно воспринимают вопросы смерти, примеряя их на себя. Главное в такие моменты – успокоить ребенка здесь и сейчас: война уже прошла, ее уже пережили, мы живем в мирное время.

Вот некоторые произведения о военном времени, которые подойдут для дошкольников: 

«Брат мой в армию идет» В. Орлов; «Галина мама» С. Георгиевская; «Арбузный переулок» В. Драгунский; «Андрейка» В. Осеева; «Стальное колечко» К. Паустовский; «Шинель» Е. Благинина; «Кукла» Г. Черкашин; «Главное войско», «Памятник солдату», «Твои защитники» Л. Кассиль; «Землянка» А. Митяев.

ВОЕННЫЕ ПРОФЕССИИ

Знакомя малыша с событиями тех лет, можно также рассказать о военных профессиях. Военные занимаются важными для страны делами: управляют боевыми машинами, несут службу на границе, обучают молодых новобранцев военному ремеслу, чтобы в случае войны они могли встать на защиту Родины. Быть военным – так же почетно, как быть учителем, врачом, пожарным, полицейским. К военным специальностям также относятся профессии врача, летчика, моряка, связиста, инженера, водителя. В военное время люди этих профессий выполняют важнейшие миссии. Женщины наравне с мужчинами идут на войну и проявляют храбрость, отвагу, самоотверженность. Остальные работают на заводах, в госпиталях, детских садах, школах. Женщины все так же остаются матерями и женами на войне, заботятся о своих и чужих детях, о раненых на войне солдатах, как о братьях.

ДЕТИ – ГЕРОИ ВОЙНЫ

Военные годы были тяжелым испытанием для всех. В один миг детям того времени пришлось повзрослеть. Закончилось их детство: игры в игрушки сменились тяжелым трудом и заботой о тех, кто слабее и беспомощнее. Война – тема взрослая, но она унесла много детских жизней. Дети совершали поистине героические поступки. Их объединяла искренняя ненависть к фашизму и готовность пожертвовать жизнью, чтобы помочь Советской армии уничтожить оккупантов. Многие не увидели Великую Победу.

Зина Портнова в начале войны стала партизанкой. В 15 лет девочка работала в столовой немецкого учебного корпуса и по заданию «подполья» отравила еду. Сто фашистских офицеров умерли, Зину вычислили и накормили отравленным супом, но она чудом выжила. Через 2,5 года Зину поймали и приговорили к расстрелу. Перед смертью ее долго пытали.

Володя Дубинин встретил войну подростком четырнадцати лет. Юноша был партизаном и разведчиком. Юный герой подорвался на немецкой мине во время разминирования каменоломни вместе с саперами.

Марат Казей был двенадцатилетним мальчиком, когда немцы предательски напали на страну, а в 13 лет он осиротел. Мальчик подался в партизаны и разведчики. Сестра Марата помогала раненым, но получила сильное обморожение ног. Ее эвакуировали, но ноги пришлось ампутировать. Марат отказался ехать с сестрой и остался мстить за мать. В 1943 году Марат спас партизанский отряд. В 1945 году он подорвал себя гранатой, попав в окружение.    

Аркадий Каманин — самый молодой летчик времен Второй мировой. Отец Аркадия – известный советский летчик, генерал-полковник летных войск Н. П. Каманин был примером для сына и сам отправлял его в полеты. В 15 лет Аркадий летал самостоятельно на У-2. Летчик многократно успешно выполнял важные летные миссии и уничтожал врагов. Аркадий скончался от инфекции в 18 лет.

Лара Михеенко стала партизанкой в 14 лет. Занималась разведкой и собирала информацию о немецких военных объектах, раздавала агитационные листовки. В 43-м году Лара помогала подрывать железнодорожные пути и уничтожать немецкие эшелоны. В том же году девушка попалась врагу и была расстреляна.

Вася Курка – молодой снайпер, который уничтожил 179 немцев. Василий добровольно зачислился в стрелковую дивизию в 16 лет и стал асом стрелкового дела. Он подготовил 59 снайперов, вместе они уничтожили около семисот немецких солдат и офицеров. Вася скончался от выстрела в голову в январе 1945 года, когда выглянул из траншеи во время перестрелки.

Надя Богданова – самый молодой ребенок-герой. Надя стала партизанкой в 9 лет. Девочка скиталась по деревням в поисках еды и попала к партизанам. Однажды немцы поймали ее вместе с напарниками по разведке. Детей долго пытали и приговорили к расстрелу, но девочке чудом удалось избежать смерти. В 1943-м году маленькая партизанка участвовала в подрыве моста, чтобы прервать продвижение фашистов к Ленинграду, но ее схватили немецкие полицейские. Девочку пытали, издевались над ней целую неделю и бросили умирать на морозе. Надю спасла женщина-колхозница, благодаря этому девочка выжила. Надежда Богданова прожила почти 60 лет.

Шура Кобер и Витя Хоменко были связными в подпольном центре Украины. Друзья вместе пересекли фронт и связались с партизанами. В 1942 году мальчиков казнило гестапо. Им было по 16 лет.

ПОДВИГИ ГОРОДОВ-ГЕРОЕВ

Рассказывая о детях – героях войны, нужно упомянуть о том, что героями были не только отдельные люди, но и целые города. Тринадцать городов современной России, Украины и Белоруссии носят почетные звания городов-героев. Население этих городов проявило невиданный героизм и мужество в годы войны.

Брестская крепость первая приняла удар войны. Ранним июньским утром 1941 года немецкие самолеты разбомбили пограничный Брест. Мирные люди в один момент стали воинами. Оказавшись в окружении без боеприпасов и продовольствия, они держали оборону почти месяц. Все погибли, а подвиг пограничников Бреста стал известен на всю страну.

Одесса попала в окружение в августе 1941-го. Город отбивал атаку 73 дня. Тысячи женщин, детей рыли траншеи, ставили мины и ограждения из колючей проволоки. Взрослые и дети изготавливали гранаты и противотанковые мины на переоборудованных заводах. В сентябре город был взят оккупантами.

Ленинград (ныне Санкт-Петербург) был окружен осенью 1941 года. В ноябре началась блокада города, которая длилась девятьсот дней. Люди выживали, как могли. Блокада Ленинграда – это отдельная, черная глава Великой Отечественной войны. Ленинград связывала со страной только «Дорога Жизни» — транспортный путь через Ладожское озеро. По воде на судах и по льду на машинах доставляли продовольствие для Ленинграда. Керчь одной из первых приняла удар немецкой армии. Город пытались захватить дважды.

Керчь несколько раз пересекала фронтовая линия. Тысячи мирных жителей города погибли, еще больше были отправлены на принудительные работы в Германию. Город пробыл в оккупации семьсот дней и был почти уничтожен.

Тула стояла с октября по декабрь 1941-го года. Город перешел на военное положение сразу после сдачи Орла, застигнутого врасплох. Неприятель отправил на покорение города свои лучшие войска, но взять Тулу он не смог, оборона длилась 43 дня. Жители рыли противотанковые рвы, минировали подступы к городу, ставили «ежей». Героическое противостояние Тулы сорвало планы Гитлера на быстрое взятие столицы.

Волгоград раньше назывался Сталинградом, и Сталинградская битва изменила ход всей Второй мировой войны. Битва за Сталинград длилась с июля 1942 по февраль 1943 года и вошла в историю человечества как самая кровопролитная. Гитлер и его союзники поняли, что выиграть эту войну невозможно. Сталинград одним из первых получил звание города-героя.

Москва была стратегически важным городом для Гитлера. С взятием Москвы ассоциировалась победа фашисткой Германии над Советским Союзом. Битва под Москвой длилась 203 дня, и в ней Гитлер потерпел первое крупное поражение от начала войны.

Новороссийск отбивал натиск 394 дня. Огромную роль в обороне города сыграл Черноморский флот. Звание Героя присвоили 21 новороссийскому воину. Разрушенный и выжженный, в отечественную историю. Новороссийск вошел несломленным советским городом-героем. Мурманск сдерживал врага на протяжении почти всей войны и был неприступен, как крепость.

Мурманск бомбили, а он стоял и продолжал служить портом. Жилые дома были разрушены или сгорели, уничтожена большая часть предприятий. За все время город бомбили с воздуха почти 800 раз. Севастополь отразил бомбардировку, которая обрушилась на него в первый день войны. Этот город был главным портом страны, там стоял Черноморский флот. Гитлеровцы 250 дней осаждали Севастополь. Десятки тысяч мирных жителей погибли в боях или были взяты в плен и вывезены в Германию. Город почти стерли с лица земли.

Киев принял удар 22 июня, а с 6 июля героически отбивался от немецких войск 72 дня. Воевали и солдаты, и мирные жители. Гитлер не смог сходу взять Киев, но с осени 1941 года город был в оккупации 2 года. Более 200 тысяч киевлян пали в боях, около 100 тысяч пленников увезены в Германию.

Минск попал в центр сражений с самого начала войны. Почти неделю город оборонялся, но вынужден был сдаться. Минск жил в условиях жесткой оккупации, тысячи людей погибли. Люди не сдавались без боя, и за проявленную доблесть 8 минчан получили высшую степень отличия – звание Героя Советского Союза.

Смоленск стоял на пути Гитлера к Москве, поэтому фюрер попытался захватить город уже на третий день войны. 10 июля 1941 года началось двухмесячное Смоленское сражение. Эта битва сорвала идею «молниеносной войны», не дав немцам подойти к Москве до зимы. Оккупация Смоленска длилась до осени 1943 года. Все эти месяцы жители не сдавались и создавали партизанские отряды. За боевую отвагу и мужество звание Героя Советского Союза получили 260 уроженцев Смоленщины.

РОДИТЕЛЯМ ДОШКОЛЬНИКОВ

Откладывать разговоры на тему войны не обязательно до возраста, когда ребенок сам может спросить. Дети видят и понимают больше, чем нам кажется. Тем более не отказывайте ребенку в разговоре о войне, если он спрашивает об этом сам. Говорить о войне с дошкольником нужно простым, понятным языком. Не надо перегружать рассказ датами, подробностями, которые ребенок просто не сможет разложить в голове по полочкам. Детям проще воспринимать информацию наглядно, когда можно посмотреть и потрогать. Поэтому говорите с ребенком, когда показываете семейный фотоальбом, читаете книгу на военную тематику или рассматриваете журнал о военной технике. Говорить о подвигах советских солдат можно у вечного огня. Расскажите ребенку, что огонь символизирует вечную память о павших воинах и горит в любое время суток, в любую погоду. Поговорите о том, что надписи на мемориальных плитах – это не просто непонятные ребенку слова. Это имена воинов, погибших за будущее своей страны, за будущее нас и наших детей. С именем каждого воина связана своя история – история его жизни и смерти. Каждый из этих людей был чьим-то сыном, братом, отцом. Их линия жизни оборвалась, а мы продолжаем жить – и благодарим их за это. Не стесняйтесь говорить о войне откровенно. Наша общая история не должна пропасть с годами, мы, родители, должны передавать эту память детям, а наши дети будут рассказывать о войне нашим внукам. Никто не будет забыт, пока мы с вами помним.

свернуть

Далучаем дзяцей да беларускай мовы!

ГУЛЬНІ НА ВЫХАВАННЕ ГУКАВОЙ КУЛЬТУРЫ МАЎЛЕННЯ

Будзільнік

Мэта: практыкаваць у правільным працяглым вымаўленні гуку [р]; развіваць мышцы языка, уменне дзейнічаць па сігнале выхавальніка; замацоўваць артыкуляцыю гуку [р].

Матэрыял: цацка гадзіннік або малюнак з яго выявай.

Змест гульні

Выхавальнік прапануе адгадаць загадкі:

  1. Днём і ноччу я іду,

Ранкам вас не падвяду.

Нават тых, хто моцна спіць,

Здольна хутка разбудзіць.

  1. Ног няма, я хаджу,

Рота няма, я скажу,

Калі спаць, калі ўставаць,

Калі работу пачынаць.

Дзеці сядзяць на стульчыках і робяць выгляд, што спяць. Адзін з дзяцей – «будзільнік». Выхавальнік гаворыць, калі трэба ўсіх разбудзіць, і пачынае марудна, нават напеўна лічыць. Калі прагучыць запланаваны лік, «будзільнік» пачынае вымаўляць: «Р-р-р…»

 

Пільшчыкі

Мэта: замацоўваць вымаўленне гука [з]; вучыць пераймаць рухі.

Матэрыял: малюнак з выявай людзей, якія пілуюць бервяно.

Змест гульні

Дзеці становяцца парамі адзін супраць другога, злучаюць правыя рукі і імітуюць рухі людзей, якія пілуюць бервяно. Пры гэтым яны вымаўляюць

гук[з].

Гэту гульню можна выкарыстоўваць для замацавання вымаўлення

гука ж.

 

Пчолы і камары

Мэта: дыферэнцыраваць гукі [з]-[ж], практыкаваць у працяглым іх вымаўленні.

Матэрыял: медальёны з выявай камароў і пчолаў.

Змест гульні

Зараз мы пойдземна прагулку ў лес. Цудоўна там, вось толькі камары перашкаджаюць. Лётаюць вакол цябе і звіняць: з-з-з-з-з-з… Як яны звіняць? (З-з-з-з…)

– Галінкамі адгонім камароў і пойдзем далей. А навокал шмат прыгожых кветак! Пчолы лётаюць, збіраюць мёд і размаўляюць паміж сабой: ж-ж-ж-ж… Як яны размаўляюць? (Ж-ж-ж-ж…)

– А зараз давайце пагуляем, паспрабуем сябе ўявіць камарамі і пчолкамі.

Дзеці дзеляцца на дзве групы: «Камары» і «Пчолы». Па сігнале вядучага вылятаюць «камары»: «З-з-з-з…», потым «пчолы»: «Ж-ж-ж-ж…» Далей дзеці мяняюцца ролямі і гульня працягваецца.

 

Ліса

Мэта: замацоўваць вымаўленне гука [с]. Развіваць спрытнасць, хуткасць.

Матэрыял: шапачка-маска лісы.

Змест гульні

Дзіця, якое няправільна вымаўляе гук [с], выбіраецца «лісой». Астатнія дзеці – «зайцы». «Ліса» ціхенька крадзецца за «зайцамі», прыгаворваючы:

Я ліса, лісіца, ліска,

Вельмі зайчыкаў люблю

Падбяруся блізка-блізка

І за хвосцік учаплю.

Пры гэтых словах «зайцы» разбягаюцца, а «ліса» ловіцьіх. Той, каго злавілі, становіцца «лісой».

 

Сонейка і дожджык

Мэта: дыферэнцыраваць гукі [с]–[з]–[ш] у словах і тэксце; развіваць моўны слых, моўнае дыханне.

Матэрыял: контурныя выявы сонейка і хмаркі з кардону.

Змест гульні

Дзеці сядзяць на крэселках і выглядаюць у «акенцы».

Выхавальнік. На небе сонейка, можна ісці гуляць. (Паказвае «сонейка».)

Дзеці выконваюць розныя рухі: падскокі, бег, хадзьба па пакоі (пляцоўцы) са словамі:

Сонейка свеціць (абводзяць рукамі круг).

Птушкі спяваюць(імітуюць палёт птушак.)

З песняю дзеці разам гуляюць.

На сігнал «Дожджык! Хутчэй дамоў!» усе стараюцца заняць совой «домік», прыгаворваючы:

Дожджык, дожджык, ты ўсё ідзеш,

Пагуляць нам не даеш.

Гульня паўтараецца па жаданні дзяцей.

 

Мухі ў павуціне

Мэта: замацоўваць вымаўленне гука [ж]. Выхоўваць спрытнасць, хуткасць рэакцыі.

Матэрыял: медальёны з выявай мухаў, павуціны.

Змест гульні

Загадка

Цэлы дзень лятаю,

Усім дакучаю.

А ноч настае,

Тады адпачываю.

(Муха.)

Частка гульцоў стаіць у коле, апусціўшы рукі – гэта «павуціна». Астатнія дзеці  – «мухі». Яны гудуць ж-ж-ж, ж-ж-ж, «залятаючы» ў кола і «вылятаючы» з яго. Па сігналу выхавальніка дзеці, якія стаяць у коле, бяруцца за рукі. «Мухі», што не паспелі выбегчы з круга, пападаюць у «павуціну» і выбываюць з гульні. Гульня працягваецца да таго часу, пакуль усе «мухі» не будуць злоўлены.

 

Прагулка на веласіпедах

Мэта: дыферэнцыраваць гукі [с]–[ш].

Матэрыял: малюнак з выявай веласіпеда

Змест гульні

Выхавальнік. Дзеці, вам падабаецца катацца на веласіпедах? Я таксама люблю такія прагулкі. Але перш чым адправіцца ў дарогу, трэба праверыць колы. Так, пярэдняе кола трэба абавязкова падкачаць, паслухайце, як праз маленькую, нават не заўважыш, дзірачку праходзіць паветра:ш-ш-ш…

– З якім гукам выходзіць паветра з шыны? (Ш-ш-ш…)

– Праверце колы на сваіх веласіпедах і давайце іх падкачаем. Насос у нас адзін, таму будзем яго перадаваць па чарзе. Паслухайце, як працуе насос: с-с-с… Як ён працуе? (С-с-с…)

– А як выходзіла паветра з шыны? (Ш-ш-ш…)

– Вось, усё ў парадку, можам адпраўляцца ў лес, на луг… Куды жадаеце паехаць?

Пры вымаўленні гукаў [с], [ш] можна звярнуць увагу на артыкуляцыю.

 

Адгадай па гуку

Мэта: замацоўваць вымаўленне розных гукаў. Выхоўваць слыхавую ўвагу.

Матэрыял: малюнкі цягніка, гадзінніка, барабана, званочка, дудачкі.

Змест гульні

Дзецям раздаюцца малюнкі цягніка, гадзінніка, барабана, званочка, дудачкі. Пры гэтым выхавальнік улічвае, вымаўленне якога гука каму трэба адпрацоўваць. Дзеці па чарзе, не называючы прадмета на малюнку, імітуюць яго гучанне. Так, дзіця, атрымаўшы малюнак гадзінніка, выразна вымаўляе: цік-так, цік-так. Той, хто трымае малюнак званочка, імітуе яго гучанне: дзінь-дзінь-дзінь. У каго аказаўся малюнак цягніка, вымаўляе: чух-чух-чух і г.д. Астатнія дзеці адгадваюць, які прадмет так гучыць.

 

Верабейчыкі

Мэта: аўтаматызаваць гук [ч] у складах; практыкаваць у гукаперайманні, інтанацыйнай выразнасці мовы.

Матэрыял: медальёны з выявай верабейчыкаў.

Змест гульні

Дзеці («верабейчыкі») сядзяць на стулах (у «гняздзечках») з заплюшчанымі вачамі – «спяць».

Выхавальнік. У гняздзечках верабейчыкі жывуць,

Рана-раненька ўстаюць.

Дзеці адкрываюць вочкі і спяваюць:

– Чырык-чык-чык,

Чырык-чык-чык!

Выхавальнік (дагаворвае). Весела спяваюць.

Пасля апошніх слоў дзеці бегаюць па пакоі (пляцоўцы). На словы выхавальніка «У гняздзечкі паляцелі!» дзеці вяртаюцца на сваё месца.

 

Прагны кот

 Мэта: вучыць дыферэнцыраваць гукі [ж]–[ш] пры вымаўленні. Развіваць спрытнасць, хуткасць рэакцыі.

Матэрыял: шапачка маска ката.

Змест гульні

З дапамогай лічылкі выбіраецца вядучы – «кот», астатнія дзеці – «мышкі». «Кот» сядае ў куточак і вымўляе: «Я страшэнна прагны кот, усіх мышэй лаўлю – і ў рот!»

«Мышкі» праходзяць міма «ката» і спалохана шэпчуць: «Цішэй, цішэй, кот усё бліжэй, бліжэй». Дзеці двойчы вымаўляюць гэтыя словы.

Пасля апошніх слоў «кот» пачынае лавіць «мышэй». Той хто папаўся, становіцца «катом». Гульня працягваецца.

 

Вароны

Мэта: аўтаматызаваць гук [р] у словах, фразах.

Матэрыял: медальёны з выявай вароны, сабакі; елачка.

Змест гульні

Выхавальнік дзеліць дзяцей на дзве групы: «Вароны» і «Сабакі». «Вароны» становяцца ў круг вакол елачкі.

Дзеці («сабакі») сядзяць на стулах (у «будках») з  заплюшчанымі вача-

мі – «спяць».

Выхавальнік. Як пад елачкай зялёнай скачуць, каркаюць вароны.

«Вароны». Кар-кар-кар…

Выхавальнік. Яны з-за коркі паспрачаліся, на ўсю глотку раскрычаліся.

«Вароны». Кар-кар-кар…

Выхавальнік. Вось сабакі прыбягаюць і вароны адлятаюць.

Са стулаў выбягаюць «сабакі», вымаўляюць: «р-р-р…», бягуць за «варонамі», якія «ляцяць» у сваё гняздо.

Гульня працягваецца, пакуль на застанецца 2-3 «вароны».

Затым дзеці мяняюцца ролямі.

Жабяняткі

Мэта: практыкаваць у вымаўленні гуку [к] у спалучэнні з наступным зычным (ква); вучыць выконваць дзеянні па сігнале вядучага.

Матэрыял: медальёны з выявай жабянят.

Змест гульні

На падлозе шнурком вылажаны круг, у крузе – абручы-«купіны». За кожнай «купінай» сядзіцьжабяня. «Купін» менш на адну за колькасць дзяцей.

Выхавацель.          Вось жабяняткі па дарожцы

Скачуць, выцягнуўшы ножкі.

Ква-ква-ква,

Скачуць, выцягнуўшы ножкі. (Жабяняты скачуць вакол «купін» і квакаюць.)

Выхавацель. Вось з вадзіцы на купіну выскачылі жабяняткі ды за мошкамі прыг-скок.

Пасля гэтых слоў «жабяняткі» хаваюцца за «купіны».

Гульня паўтараецца некалькі разоў.

 

ГУЛЬНІ НА ФАРМІРАВАННЕ ГРАМАТЫЧНАГА ЛАДУ МОВЫ

Хто што робіць?

Мэта: практыкаваць у словаўтварэнні; знаёміць з назвамі і асаблівасцямі прафесій; развіваць уменне адказваць на пытанні.

Матэрыял: карцінкі з выявамі людзей канкрэтнай прафесіі: мастака, повара, урача, швачкі, прадаўца.

Змест гульні

Выхавальнік прапаноўвае разгледзець карцінку, назваць прафесію і занятак яе прадстаўнікоў.

– Што робіць повар (мастак, урач, швачка, прадавец)?

Мастак – малюе, повар – варыць, урач – лечыць, швачка – шые, прадавец – прадае.

Для актывізацыі увагі, моўнай дзейнасці можна ўвесці «ўзнагароды».

 

Хто што ўмее рабіць?

Мэта: вучыць называць дзеясловы, якія абазначаюць характэрныя дзеянні жывёл.

Матэрыял: карцінкі з выявамі жывёл: кошка, сабака, лягушка, качка, певень.

Змест гульні

Дзеці сядзяць групамі па 3-4 чалавекі. На сталах карцінкі.

Адзін за адным дзеці паднімаюць карцінку, называюць яе і дзеянні, якія можа выконваць жывая істота.

 

Лягушка – квакае, прыгае.

Кошка – мяўкае, ловіць мышэй.

Сабака – брэша, грызе косці, вартуе дом, бегае.

Качка – кракае, плавае, ходзіць.

Певень – кукарэкае, б’ецца.

Хто ў каго?

Мэта: вучыць суадносіць назвы жывёл і іх дзіцянят у адзіночным і множным ліках.

Матэрыял: карцінкі з выявамі жывёл з дзіцянятамі: курыца з куранятамі, кошка з кацянятамі, сабака са шчанятамі, карова з цялём.

Змест гульні

Выхавальнік прапнуе дзецям разгледзець карцінкі і назваць жывёл і іх дзіцянят.

– Якая курыца (кураняты)? (Дзеці апісваюць курыцу і куранят.)

Выхавальнік пачыные, дзеці дагаворваюць:

У курыцы – … (кураня).

У кошкі – … (кацяня).

У сабакі – … (шчаня).

У каровы – … (цяля). 

Хованкі

Мэта: практыкаваць у правільным выкарыстанні прыназоўнікаў у, над, за, на, пад, каля.

Матэрыял: фланэлеграф, фігуркі мышкі, вожыка, лісы, сарокі.

Змест гульні

Пасля прапановы пагуляць выхавальнік расказвае і паступова выстаўляе на фланэлеграфе контуры лясных жыхароў:

– Аднойчы ў лесе паспрачаліся воўк з мядзведзем. Ды так разышліся, што напалохалі ўсіх жыхароў лесу. Зверы пахаваліся хто куды. Напалохаўшыся, мышка схавалася ў нару, вожык – за куст, сарока – на дрэве…

– Дзе схавалася сарока? ліса? мышка? Дзе вожык?

Дзеці дапаўняюць свае адказы выстаўленнем фігур персанажаў на фланэлеграфе. Выхавальнік звяртае ўвагу на памылкі ў адказах дзяцей і прапануе самім выправіць іх.

 

Куды што пакладзём?

Мэта: практыкаваць дзяцей у правільным словаўтварэнні; актывізаваць слоўнікавы запас.

Матэрыял: мяч, карцінкі з выявамі прадуктаў і посуду.

Змест гульні

Выхавальнік. Алеся прыйшла з магазіна і раскладвае прадукты. Давайце дапаможам дзяўчынцы. Хлеб мы пакладзём … (Кідае мяч аднаму з дзяцей, і той дагаворвае: «У хлебніцу».)

– Алеся купіла цукар і пакладзе яго ў … (цукарніцу).

– Алеся купіла масла і пакладзе яго ў … (масленіцу.)

– Алеся купіла цукеркі і пакладзе іх ў … (цукерніцу).

– Алеся купіла сухары і пакладзе іх ў … (сухарніцу.)

– Алеся купіла селядзец і пакладзе яго ў … (селядзечніцу).

– Алеся купіла соль і пакладзе яе ў … (сальніцу.)

У выпадку не правільных адказаў выхавальнік кідае мяч другому дзіцяці.

Выкарыстоўваючы карцінкі, дзеці могуць падбіраць пары прадметаў як індывідуальна, так і ў парах.

 

Знайдзі гаспадара

Мэта: вучыць выкарыстоўваць у актыўнай мове прыналежныя прыметнікі (татаў гадзіннік, матуліна сумка, братаў матацыкл, бабуліны акуляры, дзядулеў пінжак); развіваць уменне разважаць.

Матэрыял: сюжэтная карцінка з выявай сям’і, прадметныя карцінкі (гадзіннік, сумка, матацыкл, акуляры, адзенне).

Змест гульні

Дзецям прапануецца разгледзець сюжэтную карцінку «Сям’я» і расказаць пра яе змест. Пасля гутаркі яны вібіраюць з прадметных карцінак тую, якая можа належыць бабулі, матулі, тату, брату, назваць яе: татаў гадзіннік, матуліна сумка, братаў матацыкл, бабуліны акуляры, дзядулеў пінжак.

 

Чаго не стала?

Мэта: практыкаваць ва ўжыванні назоўнікаў адзіночнага і множнага ліку ў родным склоне, правільна дапасоўваць прыметнікі да назоўнікаў.

Матэрыял: малюнкі розных прадметаў у адзіночным і множным ліку, прадметы,цацкі.

Змест гульні

Дзеці называюць прадметы, цацкі, малюнкі, які размешчаны на стале ў выхавальніка. Затым ён прапануе дзецям заплюшчыць вочы і апусціць галаву, а сам прымае адзін-два аднародныя прадметы (малюнкі).

– Чаго не стала? (Не стала бярозак (алоўкаў).

– Каго не стала? (Не стала мядзведзяў (дзяўчынак, людзей, куранят).

– Чаго не стала? (Не стала машынкі (мячыка, дудкі).

– Каго не стала? (Не стала дзяўчынкі (хлопчыка).

 

Чаго не хапае?

Мэта: практыкаваць ва ўжыванні назваў адзення ў родным склоне; актывізаваць слоўнікавы запас.

Матэрыял: прадметныя малюнкі адзення.

Змест гульні

Выхавальнік прапнуе сюжэт: «На дварэ зіма, мароз. Дзяўчынка Алеся пачала збірацца на прагулку. Яна падрыхтавала надзець толькі шалік. Чаго ёй не хапае?»

– Алесі не хапае … (паліто).

– Алесі не хапае … (шапкі).

– Алесі не хапае … (калготак).

– Алесі не хапае … (рэйтузаў).

– Алесі не хапае … (світэра).

– Алесі не хапае … (ботаў).

– Алесі не хапае … (рукавічак).

У выпадку няправільных адказаў, выхавальнік папраўляе дзіця і просіць яго паўтарыць правільны адказ.

 

Скажы ласкава

Мэта: практыкаваць дзяцей ва ўтварэнні слоў з памяншальна-ласкальнымі суфіксамі.

Матэрыял: мяч.

Змест гульні

Выхавацель называе слова, а той, каму ён кіне мяч, скажа ў адказ ласкавае слова.

Слоўны матэрял для гульні:

Спіна – спінка

Жывот – жывоцік

Вочы – вочкі

Шчокі – шчочкі

Рот – роцік (раток)

Зуб – зубок (зубік)

Нос – носік

Лоб – лобік

Вуха – вушка

Рука – ручка

Галава – галоўка

Нага – ножка

Палец – пальчык.

Адкажы хутка

Мэта: практыкаваць у правільным дапасаванні прыметнікаў да назоўнікаў.

Матэрыял: мяч.

Змест гульні

Выхавацель кідае аднаму з дзяцей мяч і называе прыметнік, напрыклад «вялікі». Дзіця павінна хутка назваць назоўнік, напрыклад «стол», і кінуць мяч назад.

Варыянты прыметнікаў і назоўнікаў:

новая (сукенка)

прыгожая (кветка)

салодкая (цукерка)

кіслы (лімон).

ГУЛЬНІ ПА РАЗВІЦЦІ ЗВЯЗНАГА МАЎЛЕННЯ

Вы пытайцеся – мы адкажам

Мэта: замацоўваць уменні задаваць пытанні і адказваць на іх; развіваць культуру маўлення.

Матэрыял: мячык, званочак.

Змест гульні

Дзеці падзяляюцца на дзе каманды, прыдумваюць ім назвы, напрыклад, «Бульбінкі» і «Каласок». Удзельнікі адной каманды задаюць пытанні (Куды ты хадзіў учора? Што ты любіш есці? Якія гульні любіш? Якую казку ты чытаеш? І да т.п.), члены другой – хутка адказваюць. Мячык дзеці перакідваюць адзін аднаму, задаюць пытанні і адказваюць на іх. Калі хто з дзяцей затрымліваецца з пытаннем або адказам ці паўтарае пытанне, выхавацель звоніць у званочак. Гэта азначае, што гулец павінен вярнуць мячык.

Варыянт: гульня праводзіцца ў коле (без падзелу на каманды). Тады ўсе дзеці павінны быць гатовымі задаваць пытанні і адказваць на іх. Можна выбраць вядучым дзіця, якое дало поўны і дакладны адказ на пытанне. Вядучы будзе задаваць пытанні астатнім дзецям.

Варыянт: гульня праводзіцца ў коле. Выхавальнік задае дзіцяці пытанне, кідаючы мяч, а дзіця ловяць мяч і адказвае на яго. Кожнае дзіця павінна быць гатовым адказваць на пытанне выхавальніка, які стаіць у сярэдзіне кола.

 

Адгадай, што мы задумалі

Мэта: развіваць звязнае маўленне, мысленне, увагу, самастойнасць

Змест гульні

Вядучы выходзіць за дзверы. Дзеці загадваюць прадмет. Вярнуўшыся, вядучы выслухоўвае дзяцей і называе, што было загадана. Спачатку дзеці называюць асобныя прыметы прадмета. Калі ж вядучаму цяжка адгадаць, расказваюць пра яго асаблівасці.

 

Хто больш убачыць?

Мэта: развіваць звязнае маўленне, увагу, кемлівасць.

Матэрыял: сюжэтны малюнак.

Змест гульні

Перад дзецьмі вывешаны малюнак. Вядучы пытае: «Што вы бачыце?». Дзеці па чарзе адказваюць. Кожны павінен быць уважлівым, слухаць таварыша і працягваць яго расказ, пры гэтым не паўтараць сказанае. Выйграе той, пасля каго ніхто нічога не можа сказаць. Выхавальнік падбірае малюнкіз такімі сюжэтамі, каб дзеці замацоўвалі веды, вызначаныя праграмай на пэўны адрэзак часу.

 

Лапатушкі

Мэта: развіваць інтанацыйна правільнае дыялагічнае маўленне.

Змест гульні

Для гульні падбіраюцца скорагаворкі, якія вымаўляюцца з пытальнай і сцвярджальнай інтанацыямі ў форме размовы паміж двума дзецьмі:

– Пайшоў Сёма лавіць сома? – Пайшоў Сёма лавіць сома.

– Соня спіць спакойна дома?  – Соня спіць спакойна дома.

Выкарыстоўваюцца і скорагаворкі, пабудаваныя на дыялогу:

– Ці маліну мылі вы? – Мылі, ды не мылілі.

– Ці лілі алей у рэдзьку, ці лілі? – Ты не цілілікай, Федзька, сам налі.

 

Знайдзі свайго таварыша

Мэта: развіваць звязнае маўленне, увагу.

Змест гульні

Адзін з дзяцей выходзіць з пакоя, астатнія дагаворваюцца, пра каго будуць расказваць. Дзіця ўваходзіць у пакой і пытаецца: «Ці не бачылі вы майго таварыша?» Па апісанні адзення ён адгадвае імя таго, пра каго расказваюць.

 

Паштальён прыносіць пісьмы

Мэта: развіваць звязнае маўленне, увагу.

Матэрыял: паштоўкі, на якіх адлюстраваны розныя поры года.

Змест гульні

Выбіраецца паштальён, які прыходзіць з сумкай і раздае дзецям паштоўкі. Дзеці не паказваюць іх адзін аднаму. Кожны расказвае, што адлюстравана на яго паштоўцы. Астатнія павінны здагадацца, якую пару года апісвае таварыш.

 

Прачытай пісьмо

Мэта: развіваць звязнае маўленне, мысленне.

Матэрыял: прадметныя або сюжэтныя малюнкі.

Змест гульні

Кожнаму дзіцяці даецца канверт, у якім знаходзіцца разрэзаны на часткі малюнак. Трэба дастаць «пісьмо», акуратна скласці яго і «прачытаць»: апісаць прадмет або скласці 2-3 сказы па малюнку.

 

Адгадай па апісанню?

Мэта: развіваць звязнае маўленне, назіральнасць.

Матэрыял: прадметныя малюнкі: снегавікі, матылькі. Кожны з прадметаў мае аднолькавыя і розныя прыметы з астатнімі прыметамі групы.

Змест гульні

Выхавальнік паказвае малюнкі, напрыклад снегавікоў, і тлумачыць: «Перад вамі снегавікі. На першы погляд яны аднолькавыя. Але калі разгледзець іх уважліва, то можна заўважыць адрозненні. Зараз я буду вам расказваць пра аднаго з снегавікоў, а вы ўважліва слухайце і адкажаце на мае пытанні,а затым здагадаецеся, чый гэта снегавік?»

– Якога колеру вядро у снегавіка?

– Колькі гузікаў у снегавіка?

– Якога колеру нос у снегавіка?

– Што трымае снегавік у руцэ?

– Сумны ці вясёлы снегавік?

  

ГУЛЬНІ НА ПАШЫРЭННЕ, УДАКЛАДНЕННЕ І АКТЫВІЗАЦЫЮ СЛОЎНІКА

Пачастуем ляльку

Мэта: актыўна распазнаваць новыя словы па тэме: «Посуд».

Матэрыял: прадметы посуду: талеркі, лыжкі, відэльцы, цукарніца і г.д.

Змест гульні

Выхавацель аб’яўляе дзецям, што лялькі Алеся і Оля збіраюцца сустракаць гасцей. Трэба дапамагчы ім расставіць посуд. Віця ставіць талерачкі, Таня раскладвае лыжкі і відэльцы, Дзіма ставіць цукарніцу і г.д. Дзеці па аднаму выконваюць зададзеныя дзеянні, знаходзячы названыя прадметы посуду, напрыклад, у буфеце.

 

Чым частуем гасцей?

Мэта: узнаўляць словы з нагляднай падказкай па тэме: «Садавіна, агародніна».

Матэрыял: малюнкі з выявай садавіны, агародніны.

Змест гульні

Выхавацель называе некалькі відаў садавіны і агародніны і прапануе  дзецям выбраць адзін адказ. Але трэба, каб дзеці не механічна адказвалі, а матэвавана выбіралі адказ, як у рэальнай жыццёвай сітуацыі. Кожны раз выхавацель паказвае адпаведныя малюнкі.

 

Што надзенем ляльцы на прагулку?

Мэта: замацоўваць лексіку па тэмах: «Адзенне» і «Абутак».

Матэрыял: малюнкі з выявай адзення і абутку.

Змест гульні

Выхавацель паказвае некалькі відаў адзення і абутку і прапануе дзецям назваць іх. Затым дзіця выбірае той прадмет адзення ці абутку, які яму больш за ўсё спадабаўся і называе яго.

 

Хто што робіць?

Мэта: актывізаваць і папоўніць слоўнікавы запас дзяцей назвамі прафесій. Вучыць суадносіць дзеянні чалавека з яго прафесіяй.

Матэрыял: карцінкі з выявамі людзей канкрэтнай прафесіі: мастака, повара, урача, швачкі, прадаўца.

Змест гульні

Выхавальнік звяртаецца да дзяцей: «Вы ведаеце, што кожны чалавек у час працы выконвае пэўнае дзеянне. Я буду называць прафесію, а вы мне адкажаце, што робіць чалавек гэтай прафесіі».

– Што робіць повар (мастак, урач, швачка, прадавец)?

Мастак – малюе, повар – варыць, урач – лечыць, швачка – шые, прадавец – прадае.

Для актывізацыі увагі, моўнай дзейнасці можна ўвесці «ўзнагароды».

 

Што змянілася?

Мэта: выхоўваць увагу, кемлівасць; развіваць памяць, мову; актывізіраваць слоўнікавы запас.

Матэрыял: выявы герояў казкі «Калабок».

Змест гульні

На фланэлеграфе выхавацель размяшчае выявы герояў казкі. Дзеці называюць іх і запамінаюць парадак іх размяшчэння. Па сігналу выхавацеля: «Ноч» – дзеці заплюшчваюць вочы, «спяць». За гэты час выхавацель мяняе парадак размяшчэння відарысаў. Па сігналу: «Дзень» – дзеці расплюшчваюць вочы, уважліва глядзяць на фланэлеграф і называюць, якія там адбыліся змены.

 

Не памыліся

Мэта: актывізіраваць слоўнікавы запас, лагічнае мысленне, увагу, кемлівасць; замацоўваць веды пра дзікіх і свойскіх жывёл.

Матэрыял: мяч.

Змест гульні

Дзеці стаяць у крузе, а выхавальнік – па сярэдзіне. Выхавальнік называе дзікую ці свойскую жывёліну, кідае мяч. Той, хто мяч злавіў, павінен сказаць, дзе яна жыве: у лесе ці побач з чалавекам, чым харчуецца.

 

Назаві адным словам

Мэта: замацоўваць у мове дзяцей словы, што абазначаюць агульныя паняцці; актывізіраваць слоўнікавы запас; развіваць лагічнае мысленне, кемлівасць.

Матэрыял: карткі з выявамі прадметаў.

Змест гульні

Выхавацель выкладвае карткі з выявамі прадметаў. Дзеці разглядваюць іх, называюць намаляваныя прадметы. Затым выхавацель просіць назваць гэтыя прадметы адным словам. Наступныя заданні могуць быць такімі:

  • воўк, ліса, заяц… – дзікія жывёлы;
  • сабака, кот, каза… – свойскія жывёлы;
  • верабей, сарока, шпак… – птушкі;
  • курыца певень гусь… – свойскія птушкі;
  • елка, бяроза, рабіна… – дрэвы;
  • шалік, шапка, шуба… – адзенне;
  • муха, пчала, божая кароўка… – насякомыя;
  • шафа, стол, стул… – мэбля;
  • рамонак, дзьмухавец… – кветкі.

 

Каго не стала?

Мэта: выхаванне увагі, кемлівасці, развіццё памяці, актывізацыя слоўніка.

Матэрыял: выявы герояў казак: «Коцік, пеўнік і лісіца», «Калабок» і «Зайкава хатка».

Змест гульні

На фланэлеграфе выхавацель размяшчае выявы герояў казкі. Дзеці называюць іх і запамінаюць. Па сігналу выхавацеля дзеці заплюшчваюць вочы, а выхавацель убірае з фланэлеграфа якую-небудзь карцінку. Дзеці расплюшчваюць вочы і адгадваюць. Каго не стала з казачных герояў. Гульню можна паўтарыць некалькі разоў, хаваючы кожны раз іншых герояў казкі.

 

Хто ўвойдзе, няхай возьме

Мэта: замацоўваць веды пра матэрыял, з якога зроблены прадмет; актывізіраваць слоўнікавы запас; развіваць уважлівасць, кемлівасць.

Матэрыял: прадметы, зроблены з дрэва, пластмасы,гумы.

Змест гульні

Дзецям прануюць адшукаць у пакоі для гульні прадметы, зробленыя з дрэва, пластмасы, гумы.

Яны шукаюць прадмет, называюць яго, паведамляюць, з якога матэрыялу ён зроблены.

 

Раскладзі па велічыні

Мэта: актывізіраваць слоўнікавы запас; выпрацоўваць уменне параўноўваць прадметы па велічыні на вока або шляхам накладвання; развіваць увагу.

Матэрыял: фіругкі герояў казкі «Муха-пяюха».

Змест гульні

Дзеці разлядваюць плоскасныя фігуркі герояў казкі, параўноўваюць іх і раскладваюць па велічыні ў радок: хто за каго большы.

Напрыклад: воўк, заяц, вавёрка, жабка, мышка, муха. Затым дзеці расказваюць, чаму яны так размясцілі гарояў казкі.

 

Прыдумай слоўца або адкажы: «Які?..»

Мэта: абагачаць слоўнікавы запас прыметнікамі; развіваць кемлівасць, мысленне, мову.

Матэрыял: прадметныя карцінкі.

Змест гульні

Выхавацель паказвае дзецям прадметную карцінку, просіць назваць яе і падабраць словы, якія дапамогуць адказаць на пытанне: «Які гэта прадмет?»

Напрыклад:

– Ліса якая? (Хітрая, рыжая…).

– Мядзведзь які? (Касалапы, вялікі…).

– Заяц які? (Малы, даўгавухі…).

свернуть